رفتارهای جمعی، جزیی از زیربنای فرهنگ یک جامعه

به قلم زین الله رخدار

ما ایرانی ها هرجا سخن از فرهنگ به میان می آید، به تاریخ کهن خود می نازیم. ولی از رفتارهای جمعی خود غافلیم.
از آنجا که زیربنای فرهنگ یک جامعه شامل؛ رفتارهای جمعی ، اندیشه و احساس و …می‌باشد، اما گاها در محافل عمومی رفتارهای نابخردانه گویای این است که زیرساخت این امر دچار مشکل است.
در برخوردهای اجتماعی به جای اینکه به شخصیت، مرام و رفتار خوب انسان بنگریم و آن را معیار قرار دهیم، بیشتر به دنبال این هستیم که فلانی چه پست و مقام و سمتی دارد و چکاره است. این نوع نگرش آنقدر پر رنگ است که ممکن است از بیشتر انسان های خوب و بیشتر دوستان خوبمان غافل باشیم.
نگرش ما به همسایه هایمان این است که آنها از کدام قشر جامعه هستند، شهری هستند، روستایی یا….؟؟ هنوز هم گاهی اوقات بعضی از انسان های کم مایه بدون هیچ دلیلی به افراد غیر شهری با دیدی تحقیر آمیز نگاه می کنند.
هنوز هم در بسیاری از جوامع کشور ما، نظام طبقاتی حاکم است و به همین سبب ازدواج و ایجاد روابط خویشاوندی با بعضی از طبقات اجتماعی به شدت ممنوع و کان لم یکن است. افراد این طبقات بدون هیچ دلیلی از مادر خود متهم به دنیا می آیند. حتی اگر به بهترین جایگاه علمی و شغلی هم برسند هرگز به چشم نمی آیند.

بوق های ممتد و بی دلیل سر چهارراه ها، رانندگی های ناهنجار و رانندگانی که قانون را رعایت نمی کنند، برخوردهای ناجور با همسر، فرزندان و دیگران و… شامل رفتارهای جمعی ای هستند که زیرساخت فرهنگ جامعه ما محسوب می‌شوند.
از سوی دیگر دانشگاه ها مرکز تولید اندیشه، تفکر و عقلانیت هستند و همچنین مکانی هستند که عقلانیت به واقعیت تبدیل می‌شود. متاسفانه با تعدد مراکز آموزش عالی، کیفیت آموزش نامناسب و همچنین مدرک فروشی در مقاطع مختلف عملا این امکان تولید اندیشه و عقلانیت را از این مراکز فرهنگی سلب نموده است.

همچنین جامعه ای که قشر متوسط آن در تامین نیازهای اولیه خود درمانده است، طوری که نه آب و برق کافی دارد و نه درآمدی که لااقل بتواند هزینه های اولیه برای بقاء و زندگی را تامین نماید. شاید انتظار فرهنگ بدون زیربنا امری محال و دور از انتظار است.

و در آخر هم باید عرض شود که احساس یک انسان معمولا در ادبیات و هنر متجلی می‌گردد. زمانی یک احساس شکوفا می‌شود که درمسائلی همانند موسیقی، شعر و ادبیات بهای کافی و وافی از جانب بانیان فرهنگ و حاکمیت داده شود.
به نظر نگارنده با توجه به مسائلی که به آنها اشاره گردید، زمانی فرهنگ جامعه ما به رشد و بالندگی می رسد که رفتارهای جمعی و عمومی جامعه کاملا از طرف متخصصین و متولیان مربوطه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در جهت رفع ناهنجاری ها و آسیب های شناسائی شده اقدامات لازم و مناسب صورت گیرد.