به مناسبت پویش ملی پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان؛ عوامل خطر قابل اصلاح در سرطان پستان

دکتر زهرا خسروی زادگان – کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز

سرطان پستان شایعترین سرطان در زنان است و سالیانه در استان فارس ۱۳۶۰ مورد جدید بیماری شناسایی و ثبت می شود. با توجه به اهمیت آگاهی در خصوص این بیماری، از نهم مهر تا نهم آبان، در ایران پویش ملی پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان در حال برگزاری است.

نمایه توده بدنی (BMI) بالای ۳۰: افزایش دریافت کالری در کودکی و نوجوانی وزن بدن را افزایش می دهد که می تواند منجر به قاعدگی زودرس و افزایش قد در بزرگسالی شود و هر دو با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط هستند. افزایش وزن در بزرگسالی نیز با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. یکی از بهترین روش ها برای جلوگیری از افزایش وزن، افزایش فعالیت بدنی است. همچنین تعادل در دریافت کالری غذایی با فعالیت ورزشی منظم نیز توصیه می شود.

سن بالا در زمان نخستین تولد: افرادی که پس از ۳۵ سالگی تولد فرزند دارند، خطر بالاتری از سرطان پستان را نسبت به زنانی که زایمان زودتری دارند، دارا هستند. نخستین حاملگی، منجر به تکثیر نامتمایز سلول های پستان و تغییرات دائمی بافت پستان برای آماده شدن در زمینه شیر دادن به نوزاد می شود. در اولین حاملگی یک زن مسن تر احتمال بیشتری می رود که آسیب DNA زودتر اتفاق بیفتد.

مواجهه با اشعه: مواجهه با اشعه در دوز بالا (برای درمان برخی بیماری ها مانند لنفوم) به ویژه اگر مواجهه در سنین جوانی باشد، با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. قرار گیری در معرض دوز کم رادیوگرافی که برای ماموگرافی استفاده می شود، نمی تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد و یا این خطر قابل چشمپوشی است.

قرص های ضد بارداری خوراکی: ممکن است خطر سرطان پستان در زنانی که در حال حاضر از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند یا در طی ۱۰ سال گذشته از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده کرده اند، اندکی بالاتر باشد. با این وجود ، ۱۰ سال یا بیشتر بعد از توقف مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی، افزایش خطر سرطان پستان وجود ندارد. خطر قطعی سرطان پستان در سنین زیر ۴۵ سال پایین است. بنابراین حتی اگر یک افزایش خطر نسبی اندکی وجود داشته باشد، موارد بسیار کمی از سرطان پستان با مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی در این گروه سنی ایجاد می شود.

هورمون درمانی جایگزین HRT: مصرف کننده این هورمون ها برای پنج سال یا بیشتر هورمون های جایگزین را استفاده می کنند و به طور تقریبی یک خطر بالای۵۰ درصد سرطان پستان را نسبت به زنانی که هیچ زمان از این هورمون ها استفاده نکرده اند، دارا هستند. استفاده طولانی مدت از هورمون، خطر سرطان پستان را بالا می برد. با این وجود، بعد از قطع هورمون ها به نظر می رسد که احتمال خطر، مانند کسی است که هیچ وقت از این هورمون ها استفاده نکرده باشد. خطر سرطان پستان برای زنانی که استروژن و پروژسترون را با هم می خورند، بیشتر است.

مصرف بالای چربی های اشباع شده: سنجش های بین المللی میزان بالاتری از سرطان پستان در کشورهایی که میزان سرانه چربی دریافتی بیشتری دارند، نشان داده است. افرادی که کالری دریافتی بیشتری دارند سن شروع نخستین قاعدگی در آنها زودتر است و سن نخستین زایمان دیرتر است که هر دو با افزایش خطر سرطان پستان همراه است.

الکل: مصرف الکل حتی به مقدار کم، خطر سرطان پستان را افزایش می دهد. با مصرف الکل سطوح استروژن های گردش خون بالا می رود.

عوامل نامرتبط با خطر:

تئوری های گوناگونی درباره علت های سرطان پستان وجود دارد که سبب نگرانی غیر واقعی برای خیلی از زنان شده است. عوامل خطر پیشنهاد شده زیادی تحت مطالعه قرار گرفته؛ اما هیچ تاثیری را بر روی خطر سرطان پستان نشان نداده است. این موارد شامل استفاده از خوش بو کننده و ضد تعریق، خوردن قهوه، ایمپلنت های پستان، سقط، آلودگی های محیطی از قبیل پلی کلرینیتد بیفنل ها (PCBS) و قرار گرفتن در مجاورت میدان الکترومغناطیسی است.

بر مبنای عوامل خطری که در بالا گفته شد، مهمترین توصیه های خود مراقبتی برای پیشگیری از سرطان پستان عبارتند از: وزن متعادلی داشته باشید.
از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ کرده، نمک زده و آماده حاوی مواد نگهدارنده، ترشی و کنسروها پرهیز کنید یا مصرف آنها را کاهش دهید.
میوه، سبزی، غلات و گوشت ماهی را بیشتر مصرف کنید؛ چرا که افزایش سطح آنتی اکسیدان ها سبب کاهش بروز سرطان می شود.
دست کم ۳۰ دقیقه در روز فعالیت ورزشی داشته باشید.
از مصرف الکل و سیگار پرهیز کنید.
در صورت دارا بودن فرزند شیرخوار، شیر دادن از پستان را مورد توجه قرار دهید.
با ماما یا پزشک در پایگاه ها یا مراکز بهداشتی درباره خطرات و مزایای مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی و مصرف هورمون های جایگزین یائسگی مشورت کنید.