پیامدها و مشکلات تک فرزندی

لحظه ازدواج یک دختر و پسر تک فرزند را مجسم کنید؛ کودک آنها نه خاله خواهد داشت و نه عمه و نه دایی؛ چنین زوجی نه تنها از نعمت داشتن خواهر و برادر محروم بوده اند، بلکه فرزندشان در خلاء ناخواسته محروم بودن از بستگان درجه یک در زندگی خواهند نمود.
پدر و مادر این زوج باید بدانند که در این دنیای ماشینی نمی توان از تک فرزند انتظار داشت که مرهمی برای تنهایی زود هنگام والدین خود باشد، به عبارتی تنهایی در تنهایی !
آیا پدر ومادری که یک فرزند دارند، می توانند هیچ روزی را بدون دلواپسی بیش از حد نسبت به مخاطرات متفاوتی که تک فرزند آنان را تهدید می کند، سپری کنند؟
آیا کودکان تک فرزند با احتمال بیشتری از سوی پدر و مادر خود حفاظت نمی شوند ؟
آیا به دلیل نداشتن خواهر و برادر هم سن وسال، آنها را از بچگی کردن محروم نکرده ایم ؟
آیا هنگامی که تک فرزندمان در خواست خواهر و برادر از ما می کند ،احساس گناه نمی کنیم؟
تک فرزند، پدیده ای است که به دنبال صنعتی شدن جوامع امکان رخداد آن افزایش می یابد.تک فرزندان به دوعلت عمده رفتارشان با افراد غیر تک فرزند ممکن است متفاوت باشد، رفتار متفاوت والدین با آنها و نداشتن خواهر و برادر.
جدا از تنهایی زود هنگام والدین و تبعات منفی تک فرزندی برای جامعه ،تک فرزندی مشکلات متعددی را برای فرزند و والدین می تواند به دنبال داشته باشد.در کنار کودکان اقوام بودن و یا ثبت نام در مهد کودک ،جای خواهر و برادر را برای تک فرزند نمی گیرد.
تک فرزند احتمال آنکه روحیه مستبدانه داشته بیشتر است و از خصوصیات شخصیتی تعاملی وخونگرمی برخوردار باشد،کمتر است.
تک فرزند هنگام ورود به جامعه از حیث رفتارهای تعاملی از مهارت کمتری برخوردار است ،چرا که قرار بوده این مهارت رادر آزمایشگاه خدادادی خانواده “در عمل”و با وجود خواهر و برادر یاد بگیرد.
سوء رفتارهای جنسی از جمله تمایل به ارتباط با جنس مخالف در دختران تک فرزند بیشتر است.
تبعات منفی از دست دادن تک فرزند بر جنبه های مختلف سلامت جسمی و روانی والدین از جمله ابتلا به افسردگی و بیماریهای مزمن بسیار بیشتر از خانواده های چند فرزند است.
نکته هایی که کودکان تک فرزند از آن تبعیت می کنند :
*کودکان خانواده های تک فرزند تمایل زیادی دارند که شبیه والدین خود باشند؛ این تمایل فایده های گوناگونی چون تقویت اعتماد به نفس ،برقراری ارتباط نزدیک و مطلوب با والدین و برخورداری از روحیه انتقاد پذیری دارد و همچنین بسیاری از والدین تک فرزند ،مایلند ارزش ها واعتقادات خود را به فرزندان خود منتقل کنند و این دو شباهت باعث خوشایندی و رضایت در والدین و فرزند می شود. بنابراین خطرهای شباهت به والدین و زیر فشار قرار گرفتن از سوی والدین هم به نوبه خود تبعات بدی دارد و فرزندان تک فرزند به دلیل نداشتن خواهر یا برادر ،والدین خود را چون خواهر و برادر تصور می کنند و آنها تنها همدم والدین هستند و جهت جلب رضایت والدین از خود، تحت فشار قرار می گیرند.
* کودک تک فرزند به طور کامل مورد توجه و علاقه والدین است، این عامل سبب می شود تا کودک احساس کند که شخصی مهم است و به دلیل حضور در خانواده ای که فقط افراد بالغ هستند، این کودکان پیش از زمان معمول سخن گفتن را آغاز می کنند و روحیه اجتماعی نیرومندتری دارند. آنان از والدین تقلید کرده و همچون بزرگسالان رفتار میکنند، بنابراین کودکان تک فرزند معمولا بلوغ زود رس دارند.
* یکی از معایب تک فرزند بودن ،تاثیر آن بر مراحل رشد کودک است؛ این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت کرده یا بازی و دعوا کنند. آنها دوست و همدمی در منزل ندارند، لذا برخی از احساسات را تجربه نکرده و فرصتی برای عاقلانه رفتار کردن وکنترل و مدیریت رفتار نخواهند داشت.
*تک فرزند در خانواده ای که تک سرپرست هست نیز، به تبع خود با مشکلات بسیاری روبرو میشود، هم برای والدین هم فرزند در زمان جدایی آنها مواقع ازدواج و یا اشتغال ؛ وابستگی شدید عاطفی این دو به هم دربسیاری از موارد مخصوصا تک فرزند را زیر فشار روحی قرار می دهد.
* حس امنیتی که کودک وابسته به والدین دارد، در صورت بروز هر نوع ناسازگاری میان والدین می تواند به اضطراب مبدل شود.کودکی که رابطه ای صمیمانه با پدر و مادر خود دارد و با آنها سازگار است در صورت بروز هر نوع اختلاف میان والدین، خود را در فشار و درگیری احساس می کند.
* گاهی اوقات ،کودک احساس می کند که زیر ذره بین والدین قرار دارد و کوچک ترین رفتار او از نظر آنان پنهان نمی ماند .این حس به جهت این که کودک در می یابد مورد توجه است و احساس تنهایی نمی کند، ارزشمند است اما جنبه ای منفی نیز دارد، زیرا او خود را در محاصره می بیند و کوچکترین خطای وی از نظر والدینش پنهان نمی ماند.
* تک فرزندها نماینده سرمایه گذاری عظیم والدین هستند زیرا تمام توجهات آنها معطوف به یک فرزند است و از این که اتفاقی برای او روی دهد، بسیار نگران هستند؛ آنها می ترسند که با تصمیمات اشتباه خود به فرزندشان آسیب برسانند.ترس از تاثیر سوء سایر کودکان بر رفتار فرزندشان و تاثیر نامطلوب شرایط ،آنها رانگران می کند و می گویند اگر اتفاقی برای فرزندمان رخ دهد بدون او قادر به زندگی نخواهیم بود.
* موافقت افراطی والدین با تک فرزندشان ،حس خود بینی را در او به وجود می آورد و علاقه افراطی آنها، فرزندشان را از خود راضی بار می آورد .این گونه رفتارها گرایش کودک به تنهایی را افزایش می دهد؛ اگر خود بینی با بی توجهی به مشکلات دیگر اعضای خانواده همراه باشد، گرایش به تنهایی را به خود خواهی تبدیل می کند.

• برگرفته از کتاب “کلیدهای تربیتی برای والدین”-دکتر “کارل پیک هارت”- ترجمه دکتر “مسعود حاجی زاده”
  به اهتمام: “سمانه رعیت پیشه”-مشاور و مددکار اجتماعی فرماندهی انتظامی بخش “شیبکوه” – شهرستان “فسا”