کتاب«بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» نوشته محمود دهقانی

کتاب”بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی”در استان کهگیلویه و بویراحمد نوشته دکتر محمود دهقانی در باره پیشینه و حال و هوای روزگار کنونی این بافت در بخش کهگیلویه است.

دکتر دهقانی در این کتاب در باره کهگیلویه روزگار باستان و پس از آن استفاده راهبردی شاه عباس یکم صفوی از شهر شاپور (دهدشت کنونی) برای پیوند اصفهان پایتخت کشور به خلیج فارس گفتگو به میان می آورد. شاه عباس یکم، پنجمین شاه دودمان صفوی از طماعی اروپائیان به خلیج فارس آگاه بود. چرا که در دوره شاه اسماعیل یکم صفوی که کشور درگیر جنگ با ازبک ها و امپراتوری عثمانی بود، پرتقالی ها به هرمز یورش آوردند و دژهای مستحکم ساختند و برای ۱۱۵ سال در خلیج فارس ماندند. بنا بر آن پیشینه، شاه عباس یکم تلاش کرد پایگاه های پشتیبانی و نگهبانی از خلیج فارس را گسترش دهد. سرانجام سرلشکر امام قلی خان که هم اکنون تندیس او زینت بخش جزیره قشم است پرتقالی ها را از هرمز، قشم و لارک بیرون راند. در این کتاب با عکس ها و نقشه ها نگاهی به ساختمان های بافت کهن در روزگارگذشته نیز انداخته و سرنوشت بافت در سال های پایانی دودمان پهلوی و پس از پیروزی انقلاب بهمن تا به امروز را نیز بر می شمارد.
ابن بلخی که در روزگار سلجوقیان در سده پنجم هجری می زیست و کتابی در باره تاریخ و جغرافیای پارس نوشت بافت کهن دهدشت را که شهر شاپور ساسانی نام دارد ، بلاد شاپور نامیده و گزارش می دهد شاپور یکم پسر اردشیر یکم آن را بنیاد گذاشت.
بافت زیبای تاریخی شهر شاپور در روزگار قاجار آسیب دید و تا روزگار پهلوی دوم هر چند باز سازی نشد اما بخشی از بافت سالم پا بر جا بود. با آغاز انقلاب سودجویان نه تنها در بخشی از آن بدون اجازه خانه ساختند بلکه سنگ های ساختمان های بافت را در ساختمان های بخش نوین شهر به کار گرفتند و آسیب بسیاری به بافت کهن رساندند.
دکتر محمود دهقانی که خود همراه جوانان دانشجو بیش از دو دهه پیش از بافت دیدار کرده در رسانه های فارسی زبان درون و برون مرز در باره ویرانی بافت نوشت. او اشاره کرده بود که بافت کهن جای دنجی برای معتادان شده است. دیری نپایید در بخشی از بافت با بودجه دولت بازسازی آغاز شد اما پس از چندی ادامه نیافت و ساختمان های بافت باز هم بدون پرچین و نگهبان به حال خود رها بودند.
این نویسنده و پژوهشگر در این کتاب می گوید هرچند «استو کلر»، «استین» و «هاریسن» هم دهدشت را توصیف کرده اند اما تنها کسی که در گذشته پژوهشی ارزشمند در باره این بخش از کشور انجام داد «هانیس گاوبه» نویسنده کتاب «ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا دوره صفوی» بود. این استاد اتریشی شرق شناسی دانشگاه «توبینگن» آلمان به بررسی تاریخ و جغرافیای منطقه بهبهان، زیدون، سردشت، دهدشت، دوگنبدان و فهلیان پرداخت و زمینه پژوهشی نو در گستره مطالعات ایرانی مطرح ساخت.
آکادمی علوم کشور اتریش پژوهش «هانیس گاوبه» با نام «ارجان و کهگیلویه» را به زبان آلمانی، به چاپ رساند. در هنگام تشکیل کنگره باستان شناسی و هنر ایران در شهر مونیخ، نسخه ای از آن کتاب آلمانی به دست شادروان احمد اقتداری پژوهشگر ایران شناس، زاده شهر گراش لارستان افتاد.

یادآوری می شودآن زمان دهدشت بخشی از استان خوزستان بود. پژوهش «گاوبه» از زبان آلمانی به فارسی برگردانده شد و با نام « ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دوره صفوی»، به چاپ رسید.
دکترمحمود دهقانی که برای پژوهش چند بار به بافت کهن دهدشت سر زده بود به توصیه شادروان دکتر باقر آیت الله زاده شیرازی و دکتر پرویز ورجاوند گزارش هایی از بافت به صورت گسترده در رسانه ها به چاپ رساند و بدنبال آن مستندی نیز با نام «بافت کهن شهر شاپور ساسانی و ساختمان های روزگار صفوی دهدشت در استان کهگیلویه و بویر احمد» ساخت که دانشجویان بسیاری از آن استقبال کردند.
این نویسنده در کتاب « بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی»، با عکس ها و نقشه ها زمینه پژوهش آیندگان را نیز برای مطالعه پیشینه بافت کهن دهدشت که هم اکنون یکی از شهرهای بزرگ استان کهگیلویه و بویر احمد شده، فراهم آورده است.
کتاب «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» دارای پنج فصل است. فصل نخست بازتاب و چاپ گزارش هاست. فصل دوم فراز و فرود بافت و در فصل سوم به گرمابه کهیار در آن بافت می پردازد. فصل چهارم کاروانسرا و آب انبار را از نظر می گذراند. فصل پنجم امامزاده ، بقعه، مسجد و خانه های بافت را پوشش می دهد. در آویزه ی پایانی کتاب گزارش دهه پیش این نویسنده گنجانده شده است.
کتابِ «بافت کهن دهدشت شهر راهبردی سپاه صفوی» نوشته دکتر محمود دهقانی با قلمی شیوا و روان در ۲۴۲ صفحه از سوی انتشارات«جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی» دفتر بندرعباس مرکز استان هرمزگان به چاپ رسیده است.

***

_ برای معرفی و نقد کتاب تازه چاپ شده تان! در این ستون، تماس بگیرید.
_آثار ادبی خود را همچنین می توانید در واتس آپ یا ایتا به شماره ۰۹۱۷۸۲۲۵۸۴۸ علی حاتمی «ع.آیدین»، ارسال فرمایید.
_ به همراه اثر، عکسی «حتی الامکان غیر پرسنلی» از خود بفرستید.

علی حاتمی «ع. آیدین» – دبیر سرویس ادبی پرتو جنوب