بررسی آثار برجسته فریدالله ادیب آیین

«فریدالله ادیب آیین» یکی از تاثیرگذارترین چهره های تاریخ هنر مدرن افغانستان است.

رویکرد نوآورانه او به نقاشی، که با تکنیک امضای «نقاشی قطره‌ای» مشخص می‌شود، باعث خلق آثاری ماندگار در دنیای هنر شده است. در این متن، به تحلیل برخی از آثار برجسته او می پردازیم و اهمیت و تأثیر آن ها را بررسی می کنیم.

ادیب آیین زاده ۱۶ آبان ۱۳۴۴ هرات، هنرمند پژوهشگر، منتقد و مجموعه دار آثار فرهنگی، تاریخی افغانستان، مالک و بنیان گذار موزه راه لاجورد و از نقاشان پیشگام و برجسته نوگرا جنبش پست مدرن، نئواکسپرسیونیسم انتزاعی در هنر پسامفهومی معاصر افغانستان و از متخصصین هنرهای تجسمی است که بیش از سی و هفت سال از زندگی و فعالیتش در هنر نقاشی بر کارهای دیگرش سایه افکنده است. در ادامه به بررسی چهار مورد از آثار او می پردازیم:

۱_سرخ عنابی:

این اثر، نمونه ای اساسی از سبک نقاشی قطره ای فریدالله ادیب آیین است. این نقاشی با اندازه‌ نزدیک به ۳۰۰ در ۲۰۰ سانتی متر، با مقیاس بزرگ خود توجه مخاطبین را به خود جلب می‌کند. روش ادیب آیین شامل چکاندن و پاشیدن رنگ بر روی بوم است که ترکیبی پویا و پرانرژی ایجاد می کند. رنگ‌ها، عمدتاً رنگ‌های خاکی قهوه‌ای، بژ و سفید، لایه‌بندی شده و در هم تنیده شده‌اند و شبکه پیچیده‌ای از خطوط و فرم‌ها را ایجاد می‌کنند.

اهمیت این نقاشی در انحراف اساسی آن از تکنیک های هنری سنتی است. به رنگ اجازه داده تا آزادانه روی بوم جریان داشته باشد. این رویکرد مفهوم یک فرآیند خلاقانه کنترل شده و عمدی را به چالش کشیده. این اثر خلق شده در سال ۱۳۸۰ جوهر اکسپرسیونیسم انتزاعی را به تصویر می کشد، جنبشی که به دنبال انتقال احساسات و تجربیات درونی از طریق اشکال غیر بازنمایی بود.

۲_ مقام افیون

اثری که با نام «ملا ممد جان» نیز شناخته می‌شود، نمونه‌ای از تسلط ادیب آیین در تکنیک قطره‌ای است. این نقاشی رقصی موزون از خطوط و رنگ هاست که حس حرکت و انرژی را برمی انگیزد. اهمیت این اثر در توانایی به تصویر کشیدن حس حرکت و هرج و مرج در یک ترکیب به ظاهر انتزاعی نهفته است. بیننده دعوت می شود تا الگوها و اتصالات پیچیده ای را که از قرار دادن ظاهراً تصادفی رنگ پدید می آید، کشف کند. ریتم بهاری اثر، نشان دهنده اعتقاد ادیب آیین به وحدت هنر و طبیعت است.

۳_کشتار

کشتار، از نظر رنگ و ترکیب، فاصله‌ای با آثار قبلی ادیب آیین دارد. این نقاشی دارای مجموعه ای از قطب های عمودی است که در سایه های پر جنب و جوش آبی، رنگ آمیزی شده و توسط میدانی از چکه ها احاطه شده اند. عمودی بودن قطب ها با پراکندگی افقی رنگ در تضاد است و حس تنش و پویایی ایجاد می کند.

۴_چاله ها

این اثر، همگرایی ملیله ای مسحورکننده از رنگ و حرکت است. سمفونی از خطوط چرخان، فرم های در هم تنیده و پاشیدن رنگ…. رویکرد متمایز ادیب آیین به لایه‌بندی و چکیدن رنگ، حس عمق و بافت ایجاد می‌کند و بینندگان را دعوت می‌کند تا خود را در جزئیات پیچیده غرق کنند تأثیر «مرز ها» در توانایی برانگیختن طیف وسیعی از احساسات و تفاسیر نهفته است. برخی انفجار پر هرج و مرج انرژی را می بینند، در حالی که برخی دیگر رقص هماهنگ رنگ ها را درک می کنند. طبیعت باز نقاشی، بینندگان را برمی انگیزد تا احساسات و تجربیات خود را بر روی بوم تماشا کنند، که نشانه ای از اعتقاد ایشان به جهانی بودن هنر است.

آثار فریدالله ادیب آیین با بازتعریف مرزهای بیان هنری و به چالش کشیدن مفاهیم متعارف تکنیک و فرم، ردپایی پاک نشدنی در دنیای هنر افغانستان به جا گذاشته است. تکنیک نقاشی قطره ای او که با انرژی، خودانگیختگی و عمق مشخص می شود، می تواند مخاطبان این سبک هنر را در سراسر جهان مجذوب کند. آثار ادیب آیین شاهدی بر قدرت انتزاع در انتقال احساسات، برانگیختن اندیشه و فراتر رفتن از مرزهای فرهنگی است.

«به گفته ادیب آیین، متن فوق را یکی از دوستانش، نگاشته و ما با اجازه ی هنرمند ویرایش و خلاصه کرده ایم.»

علی حاتمی «ع. آیدین» – دبیر سرویس ادبی پرتو جنوب