نهادینه کردن رفتار مطلوب در تربیت فرزندان

 کارمند رتبه ۱۵ مرضیه خداهمتی – کارشناس اداره مشاوره و مددکاری پلیس فارس

یادگیری براساس پاداش و تنبیه به عنوان یک اصل کلی و رفتارهای خوب و بد بر اساس تشویق و تنبیه شکل می گیرند.

هر رفتاری که پاداش ببیند، تمایل به تکرار دارد و هر رفتاری که تنبیه شود، احتمال وقوع مجددش کاهش می یابد. گاهی والدین به طور ناخواسته رفتار بد فرزندانشان را پاداش می دهند و آن را تقویت می کنند.

اصل کلی

با رعایت سه قانون و پرهیز از چهار خطای شایع در فرزند پروری ، می توانیم رفتارهای فرزندانمان را هدایت کنیم.

اصل اول: به رفتارهای خوب ، بلافاصله پس از وقوع پاداش دهید

نکته ۱: به طور مکرر رفتارهای خوب فرزندانمان را پاداش دهیم، حتی اگر وظیفه ی او باشد.

نکته ۲ : پاداش باید بلافاصله بعد از رفتار مطلوب بی درنگ داده شود، چون عدم دریافت پاداش منجر به عدم تکرار می شود و رو به خاموشی می رود.

انواع پاداش ها

الف ) پاداش های عاطفی:

مانند : لبخند زدن ، در آغوش گرفتن ، نوازش کردن ، بوسیدن، توجه کردن، لمس کردن، چشمک زدن، تماس چشمی محبت آمیز، کف زدن، تحسین و تمجید (توصیفی) مثال: بگویید: آفرین، اتاقت چقدر قشنگ شده، کار خیلی خوبی کردی  که تمیز کردی، نگویید: دختر خوبی هستی، اتاقت را تمیز می کنی.

ب ) پاداش های فعالیتی:

مانند : بازی با والدین، رفتن به پارک یا شهر بازی، کتاب خوانی همراه با والدین ، آماده کردن دسر همراه مادر ، تماشای فیلم تلویزیون آخر شب، دعوت یک دوست به خانه ، توپ بازی با پدر و مادر ، دسته جمعی بازی کردن، رفتن به رستوران، رفتن به ورزش یا سینما.

ج ) پاداش مادی:

مانند: خرید از بقالی به انتخاب فرزند، وسایل ورزشی مثل توپ، کتاب، اندکی پول، اسباب بازی، خوراکی مورد علاقه، لوازم التحریر.

نکته مهم: هروقت به فرزندانتان پاداش مادی یا فعالیتی می دهید حتما یک پاداش عاطفی همراه آن داشته باشید.

اصل دوم: به رفتارهای بد پاداش ندهید

وقتی به طور اتفاقی و ناخواسته به رفتار فرزندانتان پاداش می دهید، آن رفتار را تقویت کرده اید (درمورد والدین شاغل بیشر صدق می کند)

مثال : وقتی فرزند شما توجه می خواهد، شروع به نق زدن می کند به طوری که مادر یا پدر عصبانی می شود و کار خود را تعطیل کرده وبه جرو بحث با فرزند می پردازند. بنابراین فرزند یاد می گیرد هر وقت توجه خواست نق بزند و لج بازی کند، در نتیجه والدین به طور ناخواسته به فرزند یاد می دهند که از این به بعد با نق زدن به خواسته اش برسد.

اصل سوم : رفتارهای نامطلوب کودک را تصحیح کنید

نکته : اگر چه ما همیشه تشویق را ترجیح می دهیم، اما گاهی لازم است از روش تنبیهی استفاده کنیم، برای این کار از روش اصلاحی ملایم استفاده کنید.

بیشتر بخوانید:

چگونه اعتماد به نفس فرزندمان را زیاد کنیم؟

نکته مهم : به عنوان یک اصل مهم ، به ازای هر ۵ پاداش حق داریم، حداکثر یک تنبیه انجام دهیم. البته تنبیه، نه تحقیر، نه تهدید، نه توهین، نه ترس، نه تمسخر، نه تقصیر، نه تحمیل، نه مقایسه کردن و نه عشق شرطی (حالا که این کار را انجام دادی، من مامانت نمی شم) .

روش های ملایم اصلاح رفتار :

۱ – نادیده گرفتن کودک (عدم توجه فعال)

۲- عدم تایید رفتار

۳- پیامدهای طبیعی رفتار . مثال : “حالا که اون وسیله را خراب کردی، نمی تونی آن را داشته باشی یا باها ش بازی کنی” .

۴- پیامدهای منطقی رفتار (از۳ سالگی تا نوجوانی) مثال : حالا که با مداد رنگی روی دیوار نقاشی کردی ، به مدت یک هفته اونها رو ازت می گیرم.

۵ – جریمه رفتاری (از۵ سالگی تا نوجوانی) مثال : ادامه روز را نمی تونی، تلویزیون نگاه کنی .

۶- زمان تنهایی ( سنین ۲ تا ۱۲سالگی ) تا جای ممکن بلافاصله پس از رفتار باشد و به ازای هر سال سن یک دقیقه باشد (مثلاً فرزند ۵ ساله فقط به مدت ۵ دقیقه) و پس از پایان زمان ذکر شده همه چی به حالت عادی بر می گردد.