لکنت زبان و راه های مقابله با آن چیست؟

لیلا قربانی -کارشناس سلامت روان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز

لکنت زبان، یک نوع اختلال گفتاری ارتباطی است. به عبارت دیگر، لکنت، مشکل در روش معمولی سخن گفتن است که شامل شکل‌های مختلفی مثل تکرار یا کشیدن حروف اول، بیان پرفشار بخش اول کلمه، توقف کامل کلمه یا حذف تلفظ کلمه می‌شود.

علائم لکنت زبان کودک

لکنت زمانی اتفاق می‌افتد که ناروانی‌های کلامی در حجم زیاد و بیشتری از گفتار به وجود بیاید. مدت لکنت در گفتار فرد نیز می‌تواند از نیم ثانیه تا نیم دقیقه طول بکشد و اغلب در بیشتر موقعیت‌ها همراه با تنش عضلانی است. مشخص‌ترین علامت لکنت زبان همان مکث و وقفه‌ در گفتار است که همه ما به راحتی تشخیص می‌دهیم.

برخی از خصوصیات و علائم لکنت شامل یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر می شود:

وقفه‌هایی در تولید صداها یا هجاها، تکرار صداهای کلمات، کشیدن صداها، مکث‌های غیرعمدی، وقفه‌ در روند گفتار، تکرار غیرعادی هجایی از کلمات، کشیدن یک حرف صامت؛ بی‌صدا یا مصوت؛ صدادار، گیر کردن و بروز انقباض در عضلات لب‌، زبان یا تارهای صوتی، ترس از بیان برخی کلمات، جایگزین کردن اجباری کلمه‌ ای دیگر به جای کلمه مشکل ‌دار، پرهیز از صحبت کردن در برخی موقعیت ‌ها، کمک گرفتن از حرکاتی مانند فشار آوردن به لب ‌ها، بستن چشم ‌ها، مشت کردن دست و منقبض کردن عضلات بدن هنگام حرف زدن و وارد کردن صداهایی مثل اوم یا ا هنگام حرف زدن برای رها شدن، پنهان کردن یا تصحیح مشکل گفتاری.

چه عواملی باعث لکنت زبان کودک می شود؟

پزشکان و دانشمندان به طور کامل مطمئن نیستند که چرا برخی از کودکان لکنت زبان دارند، با این حال بیشتر آنها معتقد هستند که عواملی از جمله مشکلی در ناقل های عصبی در مغز با عضلات گفتاری، در این اختلال دخیل است. بسیاری بر این باور هستند که لکنت زبان کودک ممکن است ژنتیکی باشد. کودکانی که لکنت زبان دارند در بیشتر موارد یکی از اعضای خانواده اش نیز لکنت زبان داشته است.

چه زمانی برای درمان لکنت زبان کودک باید به گفتاردرمانگر مراجعه کرد؟

اگر کودک ۵ ساله است و هنوز هم لکنت زبان دارد، با پزشک خود یا متخصص گفتاردرمانی صحبت کنید.
اگر در جمع از صحبت کردن امتناع می کند.
از ترس ناشی از لکنت زبان کلمات خود را عوض می کند.
در صورتی که لکنت زبان کودک با حرکات بدن همراه باشد.
کلمات و عبارات کامل را اغلب و به طور مداوم تکرار می کند.
برخی از صداها و هجاها را بیشتر تکرار می کند.
صحبت کردن کودک تند و سریع است.
در صورتی که متوجه افزایش تنش در صورت یا سفتی در عضلات گفتاری کودک می شوید.
در صورتی که باعث بالا رفتن صدا می شود.
نگرانی های دیگری درباره نحوه گفتار فرزندتان دارید.

آیا لکنت زبان نیاز به درمان پزشکی دارد؟

لکنت زبان در بچه‌ها اغلب با پشت سر گذاشتن دوران کودکی رفع می‌شود، اما گاهی نیز این مشکل ادامه پیدا می‌کند. درمان لکنت زبان با رشد کودک و افزایش سن ممکن است مشکل‌تر شود. بنابراین، پیگیری برای رفع لکنت را لازم است از دوران کودکی شروع کنیم. نقش خانواده‌ و مداخله زودهنگام در بهبود و پیشگیری از انتقال لکنت به دوران بزرگسالی نیز بسیار مهم است.

توصیه به والدین در برخورد با کودکان مبتلا به لکنت زبان

هرگز از کودک نخواهید که لکنتش را پنهان کند یا آن را عیب بداند، بلکه کمک کنید تا با آن روبه‌رو شود.
به کودک بیاموزید هر وقت در حرف زدن دچار اضطراب و ترس شد، یادش باشد که نباید از چیزی خجالت بکشد.
وقتی در صحبت کردن موفق است، او را خیلی تشویق کنید.
از تحقیر به هر شکلی خودداری و با لحن عیب‌جویانه در مورد لکنت کودک صحبت نکنید.
در زمان عصبانیت لکنت کودک بیشتر می‌شود، پس سعی کنید در زمان عصبانیت آرامش خود را حفظ و خشم او را بیشتر نکنید.
مراقب باشید اطرافیان به خاطر حرف زدنش او را مسخره نکنند. این کار اعتماد به ‌نفس او را کم و لکنت را بیشتر می‌کند.
اضطراب می ‌تواند بروز لکنت زبان را بیشتر کند، پس سعی کنید تا حد ممکن محیط زندگی شما آرام و دور از تنش و استرس باشد.
صحبت کودکان دارای لکنت ممکن است با دشواری و در زمانی طولانی‌ انجام شود، پس هرگز صحبت کودکتان را قطع نکنید و وسط حرفش نپرید.
به صحبت‌هایش توجه کامل داشته باشید و به دلیل لکنت، حرف‌هایش را نادیده نگیرید.
هنگام پاسخ دادن به حرف‌ هایش آرام و شمرده حرف زدن خودتان را برایش الگو قرار دهید.
از ترساندن، تهدید و تنبیه بدنی کودک به شدت پرهیز کنید، این رفتارهای غلط تربیتی، مشکل را چند برابر می‌کند.
از اصلاح کلماتش خودداری کنید. در عوض، بعد از گفتن کامل کلماتش، آن را به آرامی تکرار کنید تا او بداند که متوجه منظورش شده‌اید.
هر روز برای مکالمه ‌ای خوشایند و بدون استرس با کودک وقت بگذارید.
وقتی کار دارید از او نخواهید که: «بگو، گوش می‌دم»، چون کودکتان به راحتی می‌فهمد که به او بی ‌توجهی می‌کنید.
به فرزند خود نگویید: «خیلی کندی»یا «این غلطه، دوباره بگو»؛ حتی با قصد کمک، این کار می ‌تواند مشکل را بدتر کند.
کودک خود را تشویق کنید تا داستان ‌هایی را برای شما تعریف کند که می ‌دانید او در بازگویی ‌شان راحت است.
در صورت وجود مشکل جدی ‌تر یا شدت گرفتن لکنت لازم است کودک تحت نظر یک گفتار درمانگر باشد.
روان‌ درمانی:

استفاده از روش‌های روان درمانی در مورد کودکانی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند به کار می‌رود. اما روش‌های روان‌درمانی برای کودکان در سن‌های پایین اغلب مفید نیست.

دارودرمانی:

داروهای آرام‌بخش می‌تواند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجان های عاطفی دور کند و در نتیجه لکنت زبان او را کاهش دهد، اما برای تجویز دارو، سن و نظر پزشک کودک اهمیت فراوانی دارد.

رفتاردرمانی:

یکی از علت های لکنت زبان کودک، رفتارهای ناسازگار و ناهنجار اوست. به همین دلیل، در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و به دنبال آن کاهش لکنت زبان در کودک است.