گفتگو با نماینده ولی فقیه در فارس و مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی/فارس پیشتاز در تدوین و اجرای برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی

نقشه مهندسی فرهنگی فارس نخستین برش استانی سند بالادستی فرهنگ عمومی کشور بود که از سال ۱۴۰۰ تلاش کرده تا همه فعالیت‌های فرهنگی این استان را در مسیری مشخص و کارشناسی شده هماهنگ کند و به سرانجامی روشن برساند.

به گزارش پرتو جنوب به نقل از روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس؛ نقشه مهندسی فرهنگی فارس پس از تدوین اولیه، مهر ماه ۱۴۰۰ در سفر رئیس جمهور به فارس رونمایی شد و برای اجرا در اختیار شورای فرهنگ عمومی قرار گرفت.

این سند بالادستی به عنوان آیین‌نامه‌ای اجرایی، وظایف دستگاه‌های مختلف را برای اجرا مشخص می‌کند؛ این سند در ابتدا نیاز به گفتمان‌سازی برای اجرایی شدن داشت، بنابراین اخذ برنامه‌ها از دستگاه‌های اجرایی آغاز شد تا در قالب نقشه‌ای یکپارچه، فرهنگ فارس را مهندسی کند.
این برش‌های دستگاهی سپس در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهند گرفت. به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس این مهم به مدت ۲ ماه در اتاق فکر این شورا با نقشه مهندسی فرهنگی فارس انطباق سنجی شد و نتیجه آن ۱۷۶ سرفصل اجرایی بود که از مردادماه گذشته به مرحله اجرا رسید.

نقشه مهندسی فرهنگی استان فارس اکنون در آستانه یک سالگی قرار دارد و این امر، مجالی برای بررسی آن است که چقدر پیش رفته و چه راه‌هایی در پیش‌رو دارد.

نقشه مهندسی فرهنگی فارس؛ هماهنگ کننده و هویت‌ساز

نماینده ولی فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز با تشریح اهداف نقشه مهندسی فرهنگی اظهار داشت: نقشه مهندسی فرهنگ عمومی این استان در راستای منویات رهبر معظم انقلاب و تاکید بر ایجاد هویت اسلامی شکل گرفته و فارس به عنوان نخستین استان با تدوین این سند در مسیر پیشبرد اهداف تعیین شده قرار گرفته است.

آیت الله دژکام با اشاره به اهمیت مدیریت و حکمرانی در عرصه فرهنگی، بیان کرد: فارس در تدوین نقشه راه موفق عمل کرده و به عنوان الگویی برای کشور مطرح شده است و اکنون در مرحله اجرا، پایش و بررسی می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که مهمترین ویژگی‌های برش‌های دستگاهی نقشه مهندسی فارس برای پرهیز از ناهماهنگی و موازی‌کاری چیست؟ تدوین این برش‌های اجرایی را به اجتهاد شبیه دانست و گفت: در این فرآیند باید نوعی اجتهاد رخ دهد.

نماینده ولی فقیه در استان فارس اظهار کرد: هر دستگاه‌ باید منطبق با نقشه مهندسی فرهنگی استان و متناسب با نیازمندی‌ها، برنامه اجرایی خود را ارائه دهد، به شکلی که جایگاه هر برنامه در تحقق اهداف این سند بالادستی روشن باشد.

او ادامه داد: نقشه فرهنگ عمومی کشور در سطح ملی با نظر رهبر معظم انقلاب تدوین و برش استانی آن نیز با عنوان مهندسی فرهنگی فارس رونمایی شده است، بنابراین باید همه برنامه‌ها اهداف آن را محقق و مسئله فرهنگی موجود را حل کند.
به گفته دژکام امروز برای دست‌یافتن به هویت ایرانی – اسلامی در کشور تلاش می‌کنیم و به این منظور نقشه‌راه خود را تدوین کرده‌ایم؛ بنابراین مدیران دستگاه‌ها باید این نقشه را بخوانند و با برنامه‌های کلان آشنا باشند تا بدانند رویدادهایی که با تولی‌گری هر یک از دستگاه‌ها اجرایی می‌شود، منطبق با این نقشه باشد.

مدیران باید این نقشه را بخوانند و ببینند این رویداد در راستای کدام یک از مسائل ما است.

او در پایان این گفت‌وگو به این نکته نیز اشاره کرد که در عرصه مدیریت فرهنگی باید از ظرفیت‌های موجود استفاده کرد. به گفته وی در این عرصه نباید بر تغییرات تاکید داشت و با تغییرات دولت‌ها همه رده‌های مدیریتی را تغییر داد.

نماینده ولی فقیه در استان فارس اظهار کرد: باید با آموزش‌های لازم ظرفیت‌های انسانی موجود را تقویت کرد و آنها را برای تحقق کلان برنامه‌ها به کار گرفت.

آنچه در یکسال گذشته بر نقشه مهندسی فارس گذشت

برای یک بررسی اجمالی از آنچه در یک سال گذشته بر اجرای نقشه مهندسی فرهنگی فارس گذشته، با مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس به گفت‌وگو پرداختیم؛ به گفته حمیدرضا قانعی در بررسی‌هایی که تا پایان ۱۴۰۱ انجام شده، بر اساس خود اظهاری دستگاه‌ها، ۶۸ درصد اهداف محقق شده، ۱۱ درصد در دست اجرا است و ۲۱ درصد آن متوقف مانده است.

او این را هم گفت که سال گذشته اعتبار جداگانه‌ای به عملیاتی شدن نقشه مهندسی فرهنگی اختصاص نیافت و بودجه‌های دستگاه‌های مختلف در این مسیر به کارگرفته شد.
به گفته حمید رضا قانعی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس و دبیر شورای عمومی استان فارس، حاکم نبودن سبک زندگی اسلامی در نهاد خانواده، برجسته شدن تمایزات قومی مذهبی و تضعیف انسجام اجتماعی یکی از کلان مسائل فرهنگی فارس است که ۲۰ دستگاه در این زمینه نقش آفرین هستند و بیشترین اقدامات این حوزه بر عهده شهرداری و جهاد دانشگاهی است.

به گفته او برجسته شدن تمایزات قومی مذهبی و تضعیف انسجام اجتماعی از دیگر چالش‌ها کلان استان است که اقدامات ۱۷ دستگاه در این حوزه بسیج شده و شهرداری در این حوزه بیشترین نقش‌آفرینی را دارد.

وجود ساختارهای معیوب اداری و مدیریت ناسازگار با رویکرد مدیریت جهادی و وجود بی عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی از دیگر مسائل کلانی است که قانعی مطرح کرد و گفت در این ۲ حوزه ۹ و ۱۲ دستگاه نقش آفرینی می‌کنند و به ترتیب سازمان مدیریت و برنامه ریزی و شهرداری و دادگستری بیشترین وظایف را به عهده دارند.

به گفته او ضعف انسجام جبهه فراگیر انقلاب اسلامی حوزه فرهنگ، رسانه متعهد و هنر متعالی از دیگر مسائل کلان فرهنگی فارس است که هفت دستگاه برای بهبود آن فعالیت می‌کنند و حوزه هنری بیشترین نقش را به عهده دارد.

دبیر شورای فرهنگ عمومی استان فارس اعتماد عمومی، روحیه کنشگری و شادابی اجتماعی را از دیگر مسائلی مطرح کرد که باید منطبق با نقشه مهندسی فرهنگی فارس بهبود یابد و در این راستا به ترتیب پنج، ۹ و پنج دستگاه فعالیت می‌کنند و ستاد امر به معروف و نهی از منکر و شهرداری پرکارترین هستند.
اعتیاد، افزایش ازدواج و کاهش طلاق، امید به زندگی و خانواده از مساله‌هایی است که او از آنها به عنوان کلان مسائل فارس نام برد و گفت: در این حوزه ها به ترتیب ستاد مبارزه با مواد مخدر، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، شهرداری و آموزش و پرورش و دادگستری بیشترین نقش‌آفرینی را به عهده دارند.

به گفته مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس، عفاف و حجاب، قانون گرایی، گرایش به دین و وحدت اجتماعی نیز از دیگر مسائل کلان فرهنگی این استان هستند که دستگاه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، تبلیغات اسلامی و شهرداری‌ها بیشترین وظایف را برای حل آنها به عهده گرفته‌اند.

فارس پیشتاز در تدوین و اجرای برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی

اقدامات فرهنگی و اجتماعی به تفکیک دستگاه‌های فارس

براساس آمار دبیر شورای فرهنگ عمومی استان فارس، وضعیت هر یک از دستگاه‌ها در عمل به برنامه‌های خود در قالب نقشه مهندسی فرهنگی فارس به تفکیک مشخص شده است.

بر این اساس، تنها دستگاه‌هایی که در تحقق ۱۰۰ درصدی برنامه‌های خود موفق بوده‌اند، کمیته امداد امام خمینی و سپاه پاسداران بوده‌اند و پس از آن بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز توانسته اند ۸۸ درصد از برنامه‌های خود را عملیاتی کنند.

سپس اداره کل‌ اطلاعات، مرکز مدیریت حوزه علمیه، صدا و سیما و سازمان برنامه و بودجه نیز توانسته‌اند ۸۰ درصد از اهداف خود را محقق کنند.
بر اساس این آمار، بنیاد ملی نخبگان تنها توانسته ۴۲ درصد از وظایف خود را به انجام برساند، اداره‌کل‌های بهزیستی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دادگستری، صنعت، معدن و تجارت و پارک علم و فناوری و سازمان فضای مجازی سراج موفقیت ۵۰ درصدی داشته‌اند و سایر دستگاه‌ها در میانه طیف جای گرفته‌اند.

چشم‌انداز سالانه نقشه مهندسی فارس

به گفته دبیر شورای فرهنگ عمومی فارس نقشه مهندسی فرهنگی فارس در پایان یکسال پایش می‌شود تا نگاشت‌های نقشه در اتاق فکر این شورا با توجه به اقتضائات فرهنگی روز جامعه احیا و بروز شود.

قانعی بیان کرد: این پایش‌ها اکنون انجام شده و نگاشت های پایانی این نقشه مطابق با شرایط روز احیا شده، برخی از خلاهای نخست با هم فکری کارشناسان مختلف در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی رفع شده و تدوین برش ۱۴۰۲ مرحله نهایی خود را سپری می‌کند و امید است تا یکماه آینده آماده شود.

آنطور که او گفت در این برش سالانه مسائل کلان و اقدامات ملی و استانی همچنان در جای خود باقی می‌ماند و برنامه فعالیت‌های دستگاه‌ها با توجه به اقتضائات روز جامعه تغییرات جزئی داشته است که در قالب برش ۱۴۰۲ برای اجرا به دستگاه ارسال می‌شود.

مهمترین نقطه ضعف در عمل به نقشه مهندسی فرهنگی استان از نظر رئیس و دبیر شورای فرهنگ عمومی

به طور میانگین ۲۱ درصد از برنامه‌های نقشه مهندسی فرهنگی فارس هنوز اجرایی نشده و ۱۲ درصد نیز کماکان در دست اجرا است. نماینده ولی فقیه در استان فارس در این ارتباط به دستگاه‌های نقش آفرین در این حوزه تاکید کرد که کمک کنند تا هر چه زودتر نقاطی که سبب توقف برنامه‌ها شده شناسایی و رفع شود.

از نظر آیت الله لطف‌الله دژکام هنوز مدیران با بسیاری از مسائل کلان فرهنگی فارس به خوبی آشنایی ندارند و برای رفع این نقص، مطالعه نقشه و برپایی دوره‌های آموزشی برای مدیران، کارکنان و نیروهای نقش آفرین در این زمینه الزامی است.

دبیر شورای فرهنگ عمومی نیز عقیده دارد که مهمترین مساله، باور مدیران به سند کلان فرهنگی است که اگر رقم نخورد دچار پراکنده کاری خواهیم شد.

او گفت: گفتمان سازی نقشه مهندسی فرهنگی فرآیند بلندمدتی بود که انجام شده و اکنون هر یک از دستگاه‌ها یک کارشناس ناظر به نقشه دارند که محل مراوده شورای فرهنگ عمومی با آن دستگاه است.

به گفته قانعی برای پایش فرآیند رو به رشد نقشه نیز سامانه‌ای طراحی شده که مدیران می‌توانند فعالیت‌های خود و میزان موفقیت در عمل به برنامه‌ها را در آن ثبت و اعلام کنند که چقدر مانده تا در عمل به وظایف خود به پایان راه برسند.
همانطور که دبیر شورای فرهنگ عمومی نیز بیان کرد وظایف دستگاه‌ها که در قالب نقشه مهندسی فرهنگی فارس هماهنگ شده، با وظیفه‌های ذاتی آنها تفاوت یا تقابلی ندارد و قرار نیست این دستگاه‌ها فعالیتهای فوق‌العاده‌ای انجام دهند، بلکه تنها باید هماهنگ با دیگر دستگاه‌ها عمل کنند تا به نوعی جورچین حل مسائل فرهنگی این استان شکل گیرد.

در این صورت است که یک پایش کلان و مانیتورینگ نقشه مهندسی فرهنگی به ما نشان خواهد داد که کدام مساله کلان رو به بهبودی رفته و راه نرفته تا حل کدام چالش بیشتر است.