دلیل ایجاد تری گلیسرید بالا و درمان آن
دکتر فریبا مرادی – مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز
تری‌گلیسرید چیست؟
تری گلیسریدها رایج ترین نوع چربی در بدن هستند که از مواد غذایی پرچرب و کالری اضافی دریافتی ناشی می شوند؛ کالری غذاهایی که می‌خوریم، اما بدن ما در آن لحظه، به آن نیاز ندارد. بدن ما، این کالری ها را به تری گلیسرید تبدیل می کند و آنها را در سلول های چربی ذخیره می کند. زمانی که بدن به انرژی نیاز دارد، تری گلیسریدها را آزاد می کند. اگر معمولا کالری دریافتی ما بیشتر از کالری مصرفی باشد، یعنی از غذاهای پرکربوهیدرات بیشتر استفاده می کنیم و در نتیجه، ممکن است تری گلیسرید بالایی داشته باشیم. به این اختلال، تری گلیسیرید بالای خون می گویند.
چه عواملی به تری گلیسرید بالا منجر می شوند؟
۱- دریافت کالری بیشتر از میزانی که بدن می سوزاند، به ویژه مصرف زیاد شکر
۲- اضافه وزن
۳- استعمال سیگار و دخانیات
۴- مصرف بیش از حد الکل
۵- برخی از داروها
۶- برخی اختلالات ژنتیکی
۷- اختلالات تیروئید
۸- دیابت نوع ۲ که به خوبی کنترل نشده باشد
۹- مشکلات کبد یا کلیه
سطح بالای تری‌گلیسرید، با بیماری های قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی مرتبط است، به خصوص در افرادی که سطح پایینی از کلسترول خوب، موسوم به HDL داشته باشند یا مبتلا به دیابت نوع ۲ باشند.
بر اساس توصیه انجمن قلب آمریکا، هر فرد بالای ۲۰ سال، باید حداقل هر ۵ سال یک بار، آزمایش چربی خون بدهد. انجام این آزمایش ها بسیار مهم است، چراکه امکان دارد به تری گلیسرید بالا مبتلا باشیم، اما علامتی در بدن ما ظاهر نشده باشد.
تری‌گلیسرید بالا چه مضراتی برای سلامتی ما دارد؟
تری‌گلیسرید بالا ممکن است منجر به سخت تر شدن و ضخیم تر شدن دیواره رگ ها (تصلب شرائین) شود که خود می تواند احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری های قلبی را افزایش دهد. تری‌گلیسرید بسیار بالا نیز می تواند باعث التهاب حاد لوزالمعده (پانکراس) شود.
تری گلیسرید بالا بیشتر می تواند به عنوان نشانه اختلالات دیگری از جمله چاقی و سندرم متابولیک باشد که احتمال بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهند.
تری‌گلیسرید بالا همچنین می‌تواند نشانه ای از موارد زیر باشد:
۱- دیابت نوع ۲ یا پیش دیابت (پره‌دیابت)
۲- سطح پایین هورمون های تیروئید (کم‌کاری تیروئید)
۳- برخی شرایط ژنتیکی نادر که در آن تبدیل چربی به انرژی با اختلال روبه‌رو می شود.
۴- سندرم متابولیک :سندرم متابولیک، وجود همزمان شرایطی از جمله تجمع بیش از حد چربی دور شکم، فشار خون بالا، تری‌گلیسرید بالا، قند خون بالا و سطح غیرطبیعی کلسترول است.
درمان تری‌گلیسرید بالا
روش های پایین آوردن تری گلیسرید شامل تغییر در سبک زندگی و در صورت عدم موفقیت با این روش، استفاده از داروهای پایین آورنده چربی خون بر مبنای توصیه پزشک متخصص است.
بهترین روش برای کاهش تری گلیسرید چیست؟
۱- انتخاب سبک زندگی سالم در کنار مصرف دارو در صورت تجویز پزشک نقش بسیار مهمی در کاهش تری گلیسرید دارد.
۲- ورزش منظم: انجام حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در تمام یا بیشتر روزهای هفته. ورزش منظم می تواند تری‌گلیسرید را کاهش داده و کلسترول خوب را تقویت کند. سعی کنیم فعالیت بدنی بیشتری را در برنامه روزانه خود داشته باشیم، به طور مثال در محل کار از پله‌ها بالا برویم یا در زمان استراحت پیاده روی کنیم.
۳- پرهیز از مصرف قند، شکر و کربوهیدرات های تصفیه شده: کربوهیدرات های ساده مانند شکر یا غذاهایی که با آرد سفید و فروکتوز تهیه شده اند، می توانند تری گلیسرید را افزایش دهند.
۴- کاهش وزن: اگر مبتلا به افزایش خفیف تا متوسط تری گلیسرید خون هستیم، روی کاهش کالری تمرکز کنیم. کالری اضافی به تری‌گلیسرید تبدیل و به عنوان چربی ذخیره می‌شود. کاهش کالری می تواند باعث کاهش تری گلیسرید شود.
۵- استفاده از روغن های کم‌خطرتر: چربی‌های سالم‌تر گیاهی مثل روغن زیتون و کانولا را جایگزین چربی‌های اشباع‌شده موجود در گوشت قرمز کنیم. به جای گوشت قرمز، ماهی هایی که حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند از جمله ماهی قزل آلا مصرف کنیم. از چربی های ترانس مانند استفاده چندباره از روغن سرخ‌کردنی و غذاهایی که حاوی روغن جامد هستند، خودداری کنیم.
۶- پرهیز از مصرف الکل: الکل، کالری و قند بسیار بالایی دارد و تاثیر مستقیمی بر تری‌گلیسرید می‌گذارد. اگر مبتلا به تری‌گلیسرید بسیار بالا هستیم، از مصرف الکل جدا خودداری کنیم.
۷- برخی از افراد برای کاهش تری‌گلیسرید، نیاز به مصرف داروهای کاهنده چربی خون دارند. اگر پزشک برای کاهش تری‌گلیسرید دارویی تجویز کرده است، مطابق دستور، دارو را مصرف کنیم. به خاطر داشته باشیم که سبک زندگی سالم از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
