تکانشگری در کودکان

تهیه و تنظیم: سمیرا میزرایی- مشاور و مددکار کلانتری ۲۷ گلستان شیراز

تکانشگری یا رفتار تکانشی، به طور گسترده به عمل کردن بدون آینده نگری گفته می شود، رفتاری که ناپخته، سریع و پر خطر باشد و همچنین نامناسب با موقعیت باشد.
کودکان به دلیل رشد کمتر نواحی مغزی، تکانشگری بیشتری از خودشان بروز می‌دهند که کاملا هم طبیعی و وابسته به سن است، اما وقتی شدت تحریک پذیری بسیار بیشتر از دیگر همسالان باشد، باید احتمال اختلالاتی مانند بیش فعالی، افسردگی، نافرمانی مقابله‌ای و اختلال سلوک بررسی شود.
شاید این حرف کاملا دقیق و علمی نباشد، اما به واقعیت نزدیک است: «اگر اضطراب را مادر مشکلات روانی بدانیم، بدون شک پدر آن‌ها تکانشگری و تحریک پذیری است». این دو وقتی باهم جمع شوند، احتمال وقوع مشکلات هیجانی و رفتاری بالاتر می‌رود.
رفتار تکانشی در کودکان با عدم توانایی آنان در ترمزهای ذهنی قبل از انجام کارمرتبط است. به طور ناگهانی از یک نقطه پرش می کنند یا به طور ناگهانی عملی انجام می دهند، نمی توانند درانجام کاری خود را متوقف کنند. تقریبا پرخاشگر هستند. ممکن است هر چیزی را خراب کنند. ممکن است به طور ناگهانی وسط بازی دیگر کودکان رفته و اسباب بازی آنها را بگیرند و در بازی های جمعی منتظر نوبت خود نبوده و تقریبا رفتار تهاجمی دارند.
رفتارهای تکانشی به اشکال مختلف و در اکثر محیط ها قابل مشاهده است. بعضی از مهم‌ترین مشخصات کودک دچار اختلال تکانشگری عبارت اند از:

بی‌توجهی به پیامدهای رفتار
مهم‌ترین نشانه تکانشگری، بروز رفتارهای بدون فکر و سرزده است. توانایی خودکنترلی بسیار کمی دارند و به‌سرعت از کرده خود پشیمان می‌شوند.

انفجار خشم شدید
کودک به‌صورت افراطی، مکرر و در محیط‌های مختلف، پرخاشگرانه رفتار می‌کند. شدت خشم به حدی است که کنترل آن تقریبا غیرممکن است.

بدرفتاری با همسالان
در درک احساسات و عواطف دیگران مشکل دارند و رفتارشان با دیگر همسالان به‌شدت پرخاشگرانه است.

مشکل در پیروی از قوانین
به قوانین و مقررات مربوط به محیط‌های مختلف احترام نمی‌گذارند.

پرحرفی، بیش فعالی و عدم تمرکز
اگر محدودیت محیطی وجود نداشته باشد، به‌صورت مداوم در حال صحبت و فعالیت هستند.

تکانشگری، ریشه بسیاری از مشکلات است و باید جدی گرفته شود. بدون درمان مناسب، تکانشگری روز به روز بدتر می‌شود؛ در صورت بروز رفتارهای تکانشی، مشورت با یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس و روان‌پزشک ضروری است.
شما می‌توانید به فرزندتان تکنیک‌های کنترل تکانه را آموزش دهید.
•هر چه کودکان در درک و بیان هیجانات مشکلات کمتری داشته باشند، احتمال بروز رفتارهای تکانشی کاهش پیدا می‌کند.
•شناسایی و بیان احساسات به‌جای واکنش‌های هیجانی را به فرزندتان آموزش دهید
•شناسایی هیجاناتی مانند ترس، خشم و ناراحتی را به کودک بیاموزید
•در مورد تفاوت رفتار پرخاشگرانه و احساس پرخاشگرانه به کودک توضیح دهید، در نهایت به کودک نشان دهید که احساس خشم کاملا طبیعی است اما رفتار پرخاشگرانه به هیچ وجه پسندیده نیست.
تکانشگری در کودکان به‌صورت طبیعی وجود دارد، زیرا آن‌ها از لحاظ رشد مغزی به سطح بزرگسالی نرسیده‌اند. اما بعضی کودکان بیش از دیگر همسالان اقدام به رفتارهای پرخاشگرانه می‌کنند و ممکن است به خود یا دیگری آسیب برسانند. تحریک پذیری در کودکان را جدی بگیرید، زیرا ممکن است در بزرگ‌سالی شدت بیشتری پیدا کند و منجر به مشکلات اجتماعی، اقتصادی و قانونی زیادی برای آن‌ها شود.